Απόσπασμα από το «Ελληνικός πολιτισμός» του Ίωνος Δραγούμη
Δεν ενδιαφέρει αν θα είναι στολισμένοι με τίτλους, με γαλόνια ή με γνωστά ονόματα, δεν ενδιαφέρει αν θα είναι πλούσιοι ή φτωχοί, ούτε αν θα ξέρουν πολλά ή λίγα γράμματα, μα πρέπει δίχως άλλο να είναι ευγενικοί στην σκέψη και στην πράξη.
Μπορεί να ξέρουν πολλές ξένες γλώσσες ή και να μην ξέρουν παρά μόνο την ελληνική, μα την γλώσσα που θα ξέρουν - γιατί θα μιλούν αναγκαστικά μια γλώσσα αφού είναι άνθρωποι - απαραίτητο να είναι η γλώσσα της ελληνικής ψυχής τους, της σύγχρονης. Και την ίδια γλώσσα θα την μιλούν και θα την γράφουν.
Μπορεί να έχουν γνωριστεί με ξένες συνήθεις και φιλολογίες και πολιτισμούς ή να μην έχουν συνείδηση από δαύτες, εκείνο όμως που θα γνωρίζουν τέλεια θα είναι οι συνήθειες του τόπου τους, η φιλολογία και ο πολιτισμός, που μεταμόρφωσε τους ανθρώπους της πατρίδας τους και τους έπλασε τέτοιους, που είναι σήμερα. Και θα περηφανεύονται για αυτά, και αυτό ακόμα θα γίνει.
Μπορεί να έχουν μελετημένες τις επιστήμες, είτε σε ξένα μέρη είτε στο σπίτι τους, ή και να μην έχουν καμιά μάθηση συστηματική και από βιβλία - οι επιστήμες δεν δημιουργούν πολιτισμούς- αλλά δεν θα είναι άνθρωποι, αν δεν έχουν προσέξει και σπουδάσει βαθιά τον εαυτό τους. Και τις ρίζες του εαυτού τους θα τις βρουν ψάχνοντας στο έθνος τους.
Προπάντων θα είναι γνήσιοι και καθαροί και ξάστεροι, όχι παρδαλοί και μπογιατισμένοι και ψεύτικοι, εσωτερικοί και όχι εξωτερικοί, βαθιοί στην σκέψη και όχι ρηχοί, καλοστεκούμενοι και καλοκαθισμένοι και όχι παραπατώντας, παραδέρνοντας και ετοιμόρροποι, αυτόφωτοι και όχι ετερόφωτοι. Και οι πράξεις τους, που θα είναι σύμφωνες με τον εαυτό τους, θα δείχνουν αυτοπεποίθηση, αυτογνωσία, αυτοβουλία.
Και δεν θα φοβούνται τίποτα, ούτε την κοινή γνώμη, που είναι ο τρομερότερος δράκος.
Και δεν θα συλλογίζονται τον θάνατο τους, αγκαλιά μπορεί βέβαια να συλλογίζονται και συχνά μάλιστα τον θάνατο. Και θα είναι απρόσωποι,γιατί θα ξέρουν πως δεν αξίζει ο εαυτός μας, παρά σαν όργανο να μαθαίνουμε και να ενεργούμε, αλλιώς τι τον θέλουμε; Θα προσπαθούν να γίνονται καλλίτεροι από τον εαυτό τους, όχι από αγάπη για το εγώ τους,παρά από επιθυμία να κάνουν το όργανο της μάθησης και της πράξης πιο τέλειο. Όχι εγωλατρεία, μα καλλιέργεια του εαυτού τους επίμονη. Και δεν θα ξιπάζονται από τα ξένα, από τα περασμένα και από τα παράξενα. Θα τα προσέχουν και θα τα ζυγίζουν. Θα είναι ξυπνητοί και δεν θα νυστάζουν, ελεύθεροι και όχι μουδιασμένοι, πλημμυρισμένοι από αγάπη για την ζωή και την φύση, για τους ανθρώπους και όχι ξεροί και κρυσταλλωμένοι.
Σαν οι τελευταίοι αντιπρόσωποι μιας περασμένης εποχής και οι πρώτοι μιας ερχόμενης, θα είναι οι άνθρωποι οι καμωμένοι, οι μεστωμένοι, και που ωστόσο ολοένα γίνονται. Καλοριζωμένοι απάνω στα περασμένα, θα είναι φορτωμένοι από μελλούμενα και ώριμοι να τα δημιουργήσουν. Γνωρισμένοι με τα παλιά και σέβοντας τα με φώτιση, θα έχουν την θεία χάρη να προβαίνουν στοχαστικά μα και σταθερά στα καινούρια.